Jaki PDA z systemem Windows CE wybrać? - By odpowiedzieć sobie na to pytanie musimy ustalić najpierw do czego ów palmtop będzie nam potrzebny, a co za tym idzie jakie powinien on posiadać podzespoły oraz jaką wersję systemu operacyjnego Windows CE. W poniższym artykule staramy się wyjaśnić na jakie parametry PDA należy zwrócić uwagę przy wyborze odpowiedniego dla siebie palmtopa. Pierwsza wiadomość, jaka może zaważyć na Waszej decyzji to fakt, iż obecnie na rynku królują palmtopy z systemem Windows Mobile 2003 Second Edition for Pocket PC (zwanego potocznie Pocket PC 2003 SE). Z nimi to związana jest bowiem cała przyszłość tej platformy sprzętowej, a dokładnie z następcą tych okienek czyli z systemem Windows Mobile 5.0 for Pocket PC, który będzie jednak niemal w pełni kompatybilny ze swymi poprzednikami az do Pocket PC 2002.
Sytuacja ma się nieco gorzej w przypadku okienek Pocket PC 2000 (często nazywanych po prostu Pocket PC) i systemu Handheld PC. PPC 2000 niestety nie jest w pełni zgodny ze swymi następcami. Już od jakiegoś czasu sporo programów powstaje tylko dla systemu PPC 2002/2003, gdyż są one najbardziej rozpowszechnione wśród użytkowników palmtopów z Windows CE.
Na zakup urządzenia z okienkami Handheld PC 2000 (starsze wersje odmiany HPC systemu Windows CE są również nie warte zachodu) może zdecydować się osoba planująca korzystać z takiego PDA jak z zaawansowanej mini-maszyny do pisania. Ponieważ w większości przypadków palmtopy te posiadają wbudowaną małą klawiaturę w standardzie QWERTY, większy od PDA z Pocket PC ekran (szerszy niż wyższy), który znacznie uprzyjemnia pisanie i czytanie. Nie brakuje także kompletu aplikacji biurowych, w nieco lepszych od spotykanych w okienkach PPC wersjach (wyjątek to system Windows Mobile 5.0 gdzie mobilny Office jest bardzo dobry). Co prawda jest wiele aplikacji dla systemu Handheld PC lecz nie ma ich tyle co dla Pocket PC 2000, nie wspominając już o PPC 2002/2003. Większość zadań (poza typowo biurowymi zastosowaniami) można wykonywać bardziej przyjemnie na pocketach. Szczególnie, że można do nich podpiąć zewnętrzną, pełnowymiarową klawiaturę, na której pisze się nawet wygodniej niż na tej wbudowanej w PDA z okienkami Handheld PC.
Jeśli uznaliście, iż system Handheld PC nie jest dla Was, to praktycznie nie macie już żadnego wyboru. Jako że w pułapkę zwaną Pocket PC 2000 też nie ma się co dobrowolnie pchać, pozostaje tylko wybór palmtopa z systemem Pocket PC 2002 lub nowszym.
Pocket PC 2002/2003 ale jaki?
Wszystko zależy od waszych potrzeb i oczekiwań. Spróbujmy po kolei omówić wszystkie parametry palmtopa wyjaśniając ich prawdziwe znaczenie:
- procesor - Jeszcze do niedawna na tym polu nie było kompletnie wyboru. Procesor Intel StrongArm 206MHz był jedyną jednostka centralną spotykaną w urządzeniach z Pocket PC 2002. Od kilku lat niemal wszystkie nowe modele palmtopów wyposażone procesory firmy Intel, o nazwie X-Scale. Do rodziny tych CPU należy kilka odmiennych jednostek centralnych:
- - PXA250 - pierwsza edycja, taktowana zegarem 200, 300 lub 400MHz. Niestety niezbyt udana, bowiem palmtopy z 400MHz zegarem pracowały wolniej od tych wyposażonych w chip Intel StrongArm 206MHz. Dodatkowo nałożył się tutaj brak optymalizacji systemu Pocket PC 2002 oraz niewielkie zmiany w WM 2003, które mogłyby sprawić, że PDA w pełni wykorzystywałyby możliwości CPU z rodziny X-Scale.
- PXA255 - poprawiona wersja, o takich samych częstotliwościach taktowania. Wprowadzono odpowiednie modyfikacje i procesory te dorównały, a w przypadku 400MHz czasem nawet przebiły CPU StrongArm
- PXA261 oraz PXA263 - są do procesory PXA255 z wbudowanymi dodatkowo szybkimi kośćmi pamięci ROM Intel StrataFlash, odpowiednio 16MB oraz 32MB.
- PXA270 - rodzina najnowszych układów Intela, taktowanych zegarami 312, 416, 520 oraz 624MHz. Posiadają one zaszytą technologię Wireless MMX, która sprzętowo wspomaga obsługiwanie wszelkiej maści multimediów. Dodatkowo PXA270 charakteryzuje się zaawansowanym systemem oszczędzania energii - Wireless Intel SpeedStep Technology, który może dynamicznie dostosowywać częstotliwość pracy zegara, w zależności od potrzeb - zmniejszając prędkość nawet do 208, 156 oraz 104MHz. Czas pracy urządzeń z PXA270 w porównaniu z PDA wyposażonymi w PXA263 wzrósł o 42 procent przy odtwarzaniu plików MP3 i aż o 77% przy odtwarzaniu filmów. PXA270 posiada również moduł WTPM (Wireless Trusted Platform Module), który odpowiada za przechowywanie chronionych informacji np. kluczy kryptograficznych, co pozwoli firmom dostarczającym różne treści dla urządzeń przenośnych licencjonować np. muzykę czy też elektroniczne książki tylko dla wybranego egzemplarza PDA.
Wraz z premierą Windows Mobile 2003 for Pocket PC pojawiły się również pierwsze palmtopy, które zrywają z dotychczasowym trendem montowania w tych urządzeniach wyłącznie CPU firmy Intel. Coraz więcej modeli posiada bowiem procesory Samsung S3C2410 taktowane zegarem 203MHz, 266MHz a nawet 400MHz. Oczywiście są one zgodne z architekturą ARM i działają równie sprawnie jak jednostki Intela o wiekszych liczbowo zegarach - nie wliczając serii PXA270. Są też palmtopy z procesorami OMAP produkowanymi przez Texas Instruments. Pierwszym takim PDA jest HP iPAQ serii 63xx, gdzie CPU taktowany jest zegarem 166MHz. Mimo iż jego wydajność jest raczej na poziomie Intel X-Scale PXA255 300MHz (lub nawet mniej) to w zastosowaniach biurowych czy też w nawigacji sprawuje się raczej dobrze. Szczególnie jeśli chodzi o czas pracy palmtopa na baterii.
Dlatego jeśli zbieracie dodatkowe fundusze na zakup PDA z PPC 2002 lub WM 2003 z większą cyferką przy pozycji "częstotliwość pracy CPU" to możecie spokojnie kupić urządzenie np. z wolniejszym procesorem na pokładzie. Sprawdzi się on zarówno w przypadku odtwarzaniu filmów jak i słuchaniu muzyki. Chyba że planujecie wykorzystać urządzenie do celów gdzie duża moc obliczeniowa jest wskazana - np. emulacja (GameBoy Advance, Sony Playstation) czy też duże bazy danych, to warto zapłacić nieco więcej.
- pamięć - Palmtopy wyposażone są zazwyczaj w 32 do 64MB (czasem jeszcze 16MB lub nawet 128MB) pamięci Flash ROM, oraz 16 do 64MB (lub nawet 128MB) pamięci RAM. Flash ROM to obszar w którym przychowywany jest obraz systemu operacyjnego. W przypadku 32MB znajdują się tam całe mobilne okienka, wraz z podstawowymi aplikacjami, natomiast obszar pamięci RAM przeznaczony jest dla aplikacji instalowanych przez użytkownika i dla pamięci operacyjnej. Zapewne dla posiadaczy pecetów, przyzwyczajonych do pamięciożerności swoich komputerów, mierne 32, a nawet 64 megabajty mogą wydawać się ilością wręcz śmieszną. Dodatkowo pamięć RAM kojarzy się tym osobom jedynie z pamięcią operacyjną - czyli obszarem gdzie ładowane są aplikacje w czasie swojej pracy. Tak jest ale tylko w najnowszych okienkach Windows Mobile 5.0 for Pocket PC. Natomiast w przypadku palmtopów z WM 2003 Second Edition for Pocket PC lub starszym systemem, pamięć RAM dzielona jest dynamicznie, na pamięć operacyjną i pamięć dyskową. Standardowe 64MB w większości przypadków to dla podstawowych zastosowań PDA (kalendarz, książka adresowa, internet) ilość wystarczająca. Programy dla mobilnych okienek nie zajmują aż tak dużo miejsca, a większość z podstawowych aplikacji i tak znajduje się już w ROMie. Oczywiście aplikacje do nawigacji satelitarnej i inne bardziej rozbudowane programy wymagają już sporo miejsca - czasem nawet kilkaset megabajtów. Ale od tego są karty pamięci. Pozwalają one na znaczne powiększenie dostępnej dla użytkownika przestrzeni dyskowej. W niektórych przypadkach można zainstalować karty, które dadzą w sumie nawet dodatkowe kilkanaście gigabajtów. Oczywiście, jeśli ktoś chce przechowywać w swoim PDA tony dokumentów, setkę plików MP3, kilka tysięcy zdjęć, lub parę DivXów, to przyda mu się jakaś pojemna karta pamięci. Ale przeciętny użytkownik, który nabędzie dodatkowe 256, czy też 512MB nie powinien żałować.
Czasami zdarza się, iż producenci instalują większą lub mniejszą niż 32MB ilość pamięci ROM, przechowującej system operacyjny. Gdy jest jej więcej - np. 48MB to te dodatkowe (około) 16MB jest wolne i dostępne dla użytkownika, jako wbudowana na stałe karta pamięci. Gorzej jest w przypadku, gdy ROM jest nie większy od 24, lub co gorsza równy 16 megabajtom. Wtedy to w większości przypadków reszta systemu operacyjnego okupuje część pamięci RAM, pozostawiając dla użytkownika jeszcze mniej miejsca. Jednak większość palmtopów dostępnych na rynku posiada w standardzie 32MB pamięci Flash ROM i 64MB RAM, co sprawia, iż wybór jest ułatwiony. Czasem producent montuje dodatkowe kości ROM, poza standardowymi przechowującymi system - specjalnie by użytkownik miał gdzie ładować aplikacje. Trzeba także zaznaczyć, że pamięć Flash ROM jest nieco wolniejsza od RAMu czy nawet od zewnętrznych kart pamięci. Dla przykładu oglądanie umieszczonych tam zdjęć w wysokiej rozdzielczości, jest mało komfortowe.
- gniazda na karty rozszerzeń - Palmtop sam w sobie to doskonała alternatywa dla biurkowego kolosa jak i ciężkiego i nieporęcznego notebooka. Lecz dzięki dodatkowym akcesoriom, w postaci różnych kart rozszerzeń, zyskuje on całkowicie nowe możliwości. Dlatego warto sprawdzić czy kupowany przez nas model PDA posiada jakieś gniazdo, pozwalające na instalację takiej karty. W palmtopach z Windowsem CE największą popularność zdobyły gniazda na karty w standardzie CompactFlash (w skrócie CF) - choć są powoli wypierane, głównie przez swe duże rozmiary. Wyróżniamy dwie główne odmiany owych gniazd - oznaczone odpowiednio jako CF1 i CF2. Złącza CompactFlash typu 2 są po prostu nieco grubsze, dzięki czemu mogą przyjąć karty CF typu 2, zawierające więcej podzespołów (niektóre karty występują tylko w standardzie CF2). Na rynku dostępne są liczne karty CompactFlash - m.in. karty pamięci oraz karty wszelakich urządzeń peryferyjnych jak np. systemu nawigacji satelitarnej GPS, moduły bluetooth, WLAN, karty sieciowe ethernet, skanery kodów kreskowych, tunery TV, wyjścia TV-out, a także wiele innych. Dzięki temu, iż standard ten istnieje tak długo na rynku, cena tych akcesoriów jest stosunkowo mała, a wybór olbrzymi.
Innym standardem, który zdobywa rynek PDA są karty Secure Digital / Multimedia Card (SD/MMC). Gniazda na te karty spotyka się niemal w każdym obecnie produkowanym PDA, gdyż zajmują one bardzo mało miejsca wewnątrz obudowy. Zarówno karty SD jak i MMC charakteryzują się mniejszymi od kart CF gabarytami. Lecz wydaje się być to jedynym ich plusem. W postaci kart Multimedia Card (MMC) można nabyć jedynie moduły pamięci. Droższe karty Secure Digital (SD), posiadające w większości przypadków większy transfer od MMC oraz większe pojemności (jednak nie dorównują kartom CF). Dodatkowo umożliwiają one zabezpieczenie ich przed zapisem (podobnie jak dyskietka). Karty MMC można stosować w gniazdach SD, jednak procedura odwrotna nie jest możliwa. Występują również urządzenia w standardzie SD, a dokładniej SDIO (Secure Digital Input/Output). Większość PDA obsługuje również karty SDIO - jedynie PDA produkowane przed 2003 rokiem (z systemem Pocket PC 2002 lub starszym) mogą nie obsługiwać tych kart. Przez to można w nich zastosować jedynie karty pamięci. Jeśli chodzi o dodatkowe akcesoria to obecnie w standardzie SDIO można nabyć mniej gadżetów niż na CF, są to m.in. moduły Bluetooth, WLAN, WLAN + pamięć, GPS, modem oraz TV-Out.
Czasem można trafić także na urządzenia wyposażone w gniazda PCMCIA. Jest to najbardziej wszechstronne rozwiązanie, ponieważ nie dość, że pozwala na stosowanie kart PCMCIA to przy pomocy odpowiednik adapterów umożliwia zainstalowanie kart CF, MMC/SD, SmartMedia, a nawet MemoryStick.
Niestety niektóre PDA nie są wyposażone w żadne z wymienionych wyżej gniazd. W tej sytuacji jedynym ratunkiem są specjalne dodatkowe urządzenia zwane Expansion Packami lub potocznie pleckami. Są to specyficzne dla danej firmy lub nawet dla danego modelu palmtopa moduły, podpinane z tyłu urządzenia, które mniej lub bardziej pogrubiają obudowę. Zawierają one dodatkowe gniazda na karty rozszerzeń - zazwyczaj CompactFlash lub PCMCIA, a czasem jednocześnie także inne urządzenia, jak moduły blutooth, GPS, czy też dodatkowe baterie przedłużające czas pracy PDA.
Dlatego kupując PDA warto zwrócić uwagę na to jaki standard slotów na karty rozszerzeń dany model palmtopa posiada. Jeśli jest to tylko MMC/SD, to warto sprawdzić czy jest on zgodny ze standardem SDIO. Nieco lepszym wyjściem jest zakup palmtopa wyposażonego w gniazdo CompactFlash, czy też PCMCIA. Natomiast najbardziej optymalnym rozwiązaniem, często ostatnio spotykanym, jest instalowanie przez producentów podwójnych gniazd, czyli MMC/SD oraz CompactFlash typu 2.
- ekran - Jeśli chodzi o ilość wyświetlanych kolorów to praktycznie wszystkie nowe, dostępne obecnie urządzenia posiadają matryce zdolne wyświetlić 65 tysięcy barw. Poza paletą kolorów znaczenie ma także wielkość ekranu - standardowo jest to 3.5 cala, lecz zdarzają się też urządzenia wyposażone w 3.8 calowe ekrany, a czasem można spotkać nawet 4 calowe olbrzymy. Natomiast kilka palmtopów, a raczej palmtop-telefonów, gdzie nacisk położono na gabaryty urządzeń, posiada ekrany o wielkości 2.8". Jeśli chodzi o rozdzielczość to niemal do końca 2003 roku w przypadku platformy Pocket PC królował jeden standard - 320x240 punktów. Dopiero z pojawieniem się palmtopa Toshiba e805 pocketowcy zaznali ekranów o większej niż standardowej gęstości pikseli, którą już od jakiegoś czasu cieszyli się posiadacze nowszych PDA z Palm OS. Mowa o rozdzielczości 640x480 punktów. Przy wyborze ekranu warto zwrócić również uwagę na sposób jego podświetlania. Trzeba się dobrze przyjrzeć kupowanemu urządzeniu, czy aby lampa podświetlająca nie jest umieszczona np. tylko na spodzie ekranu. Takie rozwiązanie często powoduje, iż górny obszar jest słabiej podświetlony - dokładnie sprawdzić to można dopiero w ciemnościach lub w dzień, pochylając palmtopa w różne strony i obserwując pojawiające się obszary zaciemnienia. Informacji na temat techniki podświetlana dostarczyć może także opis na pudełku. Najczęściej stosowane rodzaje podśwetlania ekranu to:
- - transflective - najlepszy do tej pory, jeśli chodzi o równomierne podświetlenie jak i odwzorowanie barw. W tym przypadku zastosowano podświetlanie od spodu ekranu, co ma niestety swoje minusy. Przy świetle dziennym ekran może być mniej czytelny, gdyż nie jest przystosowany do wykorzystywania światła padającego od przodu na jego powierzchnię.
- reflective - nieco gorszy od poprzednika, jeśli chodzi o jakość podświetlenia. Często zdarza się iż jest ono nierównomierne (np. lekko ściemnia się ku górze), ale za to ekran ten jest doskonale czytelny w świetle dziennym, gdyż lampa go podświetlająca umieszczona jest z boku lub z dołu, nieco do przodu od powierzchni ekranu, czyli światło dzienne wzmaga jej działanie.
- bateria - W palmtopach stosuje się najlepsze do tej pory ogniwa zasilające dostępne dla przeciętnego użytkownika. Są to baterie litowo-jonowe lub litowo-polimerowe. Wszystkie cechują się brakiem tak zwanego efektu pamięci, czyli utraty pojemności w przypadku doładowywania ogniwa, gdy nie jest ono całkowicie rozładowane. W pewnych okolicznościach przydatna może być także dodatkowa bateria podtrzymująca (backup battery), montowana przez wielu producentów PDA. Dzięki niej w sytuacji całkowitego wyczerpania ogniw głównych, dane przechowywane w pamięci RAM palmtopa nie są od razu tracone, gdyż zasila je właśnie owa zapasowa bateria - palmtop w tym momencie jest jednak wyłączony i nie da się go uruchomić przed podłączeniem do ładowarki. Jeśli planujemy korzystać z palmtopa nawet po kilkanaście godzin dziennie, to warto sprawdzić czy pozwala on na podłączenie baterii dodatkowej - np. w postaci plecków, która potrafi nawet do kilku razy przedłużyć czas pracy urządzenia.
Montowane w palmtopach baterie posiadają zazwyczaj pojemność około 1000mAh, zapewniają one około 6 - 8 godzin ciągłej pracy na minimalnym podświetlaniu ekranu. Choć czasem zdarzają się rarytasy w postaci 1400mAh, a nawet jeszcze bardziej pojemnych ogniw. Dla przykładu w palmtopie wyposażonym w tak duże baterie, przy wyłączonym ekranie można słuchać muzyki odtwarzanej z plików MP3 nawet do 12 godzin non-stop. Przydatna może się okazać również opcja wymiany baterii głównej. Coraz więcej producentów decyduje się bowiem na montowanie baterii w postaci odłączalnych modułów. Wystarczy wtedy nabyć drugi egzemplarz i można pracować na zmianę - gdy jedna się ładuje, druga jest w PDA.
- dodatkowe możliwości - Ostatnio coraz częściej spotyka się palmtopy posiadające pod swą obudową dodatkowe moduły, które zapewniają możliwości, jakie w przypadku innych PDA można uzyskać wyłącznie dzięki zastosowaniu zewnętrznych kart rozszerzeń. Najpopularniejszym urządzeniem instalowanym "pod maską" jest moduł bluetooth. Zapewnia on możliwość bezprzewodowej łączności do 10 metrów z innym palmtopem, telefonem komórkowym czy też komputerem stacjonarnym, wyposażonym w ten sam standard komunikacji. Nieco mniej popularny jest WLAN 802.11b - czyli karta bezprzewodowych sieci komputerowych (WiFi). Zapewnia ona znacznie większy zasięg oraz szybsze transfery. Ponadto możemy spotkać również wbudowane moduły telefonii komórkowej GSM/GPRS, czy też tunery telewizyjne. Nierzadko producent decyduje się na wbudowanie kilku takich cennych dodatków do jednego PDA.
- komunikacja - Palmtop może łączyć się z innymi urządzeniami za pomocą kilku różnych standardów komunikacji. Poza wymienionymi wyżej modułami bluetooth oraz WLAN, które nie są tak powszechnie montowane w PDA, każdy palmtop ma możliwość transmisji danych w podczerwieni. Choć i tutaj są pewne różnice, gdyż niektórzy producenci wyposażają swoje urządzenia w tak zwane porty Commercial IR. Charakteryzują się one znacznie większą mocą, a co się z tym wiąże także i zasięgiem. Palmtopy te mogą spokojnie być wykorzystywane np. jako uniwersalne piloty do urządzeń RTV. Poza komunikacją bezprzewodową palmtop może porozumiewać się również za pomocą przewodów. Większość urządzeń posiada wyprowadzone na tym samym gniazdku złącze szeregowe oraz USB. Należy pamiętać jednak, że w większości przypadków nie jest to złącze USB pozwalające podłączać do PDA inne urządzenia w tym standardzie - takie jak myszki, aparaty cyfrowe czy też pamięci flash. Tylko niektóre palmtopy posiadają funkcjonalność hosta USB, czyli sposobność pracy z wymienionymi wyżej urządzeniami - oczywiście wymagane są jeszcze odpowiednie sterowniki. W pozostałych palmtopach złącze USB służy tylko do synchronizacji danych z komputerem, natomiast złącze szeregowe może być wykorzystywane do komunikacji z modułem GPS lub telefonem komórkowym. Jednak również na tym polu niektóre PDA są nieco upośledzone - nie posiadają one opcji pracy z urządzeniami szeregowymi.
- obudowa - Jeśli planujecie korzystać z palmtopa w ekstremalnych warunkach, czyli np. na budowie, gdzie powinien on wytrzymywać wstrząsy oraz być odporny na pył, w deszczu, na mrozie czy też w warunkach wysokiej temperatury, to musicie przygotować się na spore wydatki. Kwota znacznie wzrośnie, gdy zdecydujecie się nabyć urządzenie klasy rugged - czyli posiadające niemal wszystko-odporną obudowę. Podobne zabezpieczenie niższym kosztem można uzyskać przy pomocy odpowiednich dodatkowych obudów ochronnych, oferowanych przez wiele firm dla przeciętnych palmtopów.
